Naarmate zonnepanelen meer en meer ingeburgerd raken, begint het ook steeds vaker voor te komen dat mensen thuisbatterijen aanschaffen. Door de zonnestroom die overdag niet wordt gebruikt, in de batterijen op te slaan, kan het huis ’s avonds en ’s nachts nog van stroom worden voorzien, zonder het openbare net te hoeven aanspreken. Op die manier weet je zeker dat je je eigen schone zonnestroom zoveel mogelijk ook zelf gebruikt, en dat is goed voor het milieu, nietwaar? Maar wat als nou zou blijken dat de materialen waar je gebruik van maakt, juist heel veel schade aan het milieu veroorzaken?
We schreven al eerder over de materialen in zonnepanelen waar soms ophef over ontstaat (vooral lood en cadmium), en hoe die in elk geval niet in de panelen van Zonnefabriek voorkomen. Maar hoe zit het met de batterijen, en dan met name met het lithium dat daarin is verwerkt?
Loodzuur of lithium
Laten we allereerst eens kijken naar de typen batterij die als thuisbatterij kunnen worden gebruikt. Vroeger waren dat in het algemeen loodzuur accu’s: ongeveer dezelfde die ook in klassieke (niet-elektrische) auto’s en boten voorkwamen. Dit zijn, zoals de naam al aangeeft, batterijen waarin lood zit verwerkt, en waarin een bepaald zuur hetzij in vloeibare, hetzij in gel-vorm verwerkt zit. Lood is echter een giftig materiaal. Voor lood accu’s bestaat er daarom een recycling programma; ze mogen nooit zomaar worden weggegooid en het lood dat erin zit is gelukkig vrij eenvoudig herbruikbaar.
Nadeel van loodaccu’s is dat ze groot en zwaar zijn, en dat ze niet heel diep ontladen kunnen worden zonder snel kapot te gaan. Daarom wordt er voor thuisbatterijen vaak gekozen voor lithium-ion batterijen. Om dezelfde hoeveelheid stroom in een lithium batterij op te slaan heb je een veel kleinere batterij nodig dan wanneer je daarvoor een lood accu zou gebruiken. Lithium batterijen kunnen ook veel dieper ontladen worden dan lood accu’s, dus je kunt veel meer van de capaciteit die op het etiket van de batterij staat, ook echt gebruiken. En tenslotte gaan lithium batterijen ook een stuk langer mee, zonder aan capaciteit te verliezen. Om al deze redenen worden lithium batterijen gebruikt in alle moderne toepassingen: voor mobiele telefoons, laptops, elektrische auto’s en dus ook voor thuisbatterijen.
Maar is al dat lithium nou wel zo goed voor het milieu? Om dat te weten te komen moeten we kijken naar een aantal verschillende zaken:
Allereerst de hoeveelheid: er wordt geschat dat er voor elke kWh aan batterijcapaciteit zo’n 200 gram lithium nodig is. Voor een gemiddelde thuisbatterij van 5 kWh betekent dat een totaal van 1 kg lithium.
Lithium komt op verschillende plekken op de wereld voor, maar de bekendste plek waar het wordt gewonnen is waarschijnlijk het grensgebied tussen Chili en Bolivia, in Zuid Amerika. Daar zijn in de woestijn een aantal uitgestrekte zoutvlakten te vinden, die voor een deel uit lithium bestaan. Voor de winning van lithium is veel water nodig, wat ervoor zorgt dat de grondwaterstand in de toch al gortdroge woestijn nog verder daalt. Er bestaan al wat alternatieven om dit probleem aan te pakken, maar daarvoor is het wel essentieel dat de regeringen van de betrokken landen voor strikte wetgeving en handhaving zorgen; dat is, met name in landen met een zwakkere staat, niet altijd een zekerheid. Sommige lokale bewoners verzetten zich tegen de winning van lithium in hun omgeving omdat ze vrezen voor aantasting van de natuur. Grote lithiumproducenten zoals het Chileense SQM beweren daarmee rekening te houden en tonen dat o.a. aan in hun jaarlijkse duurzaamheidsrapportage, door bijvoorbeeld het aantal flamingo’s in de omgeving te tellen.
In tegenstelling tot lood is lithium niet giftig en vormt het dus geen groot gezondheidsrisico. Het heeft echter wel een sterk corrosief effect, dus direct contact moet worden vermeden.
Wat recycling betreft: Het is al goed mogelijk om lithium uit gebruikte batterijen te halen en opnieuw te gebruiken, al is het vaak nog wel zo dat gerecycled lithium uiteindelijk duurder is dan ‘vers’ lithium. De fabrikanten van het merendeel van de batterijen die Zonnefabriek installeert (LG Chem uit Zuid-Korea en BYD uit China) beweren wel al aan recycling te doen, ook al hebben wij daar tot nog toe geen ervaring mee omdat onze batterijen nog niet aan het einde van hun levensduur zijn gekomen. BYD heeft in elk geval een grote recycling fabriek geopend in Shanghai.
Alert blijven
Alles bij elkaar genomen lijkt het dat de bezwaren van lithium voor het milieu niet onoverkomelijk zijn, maar dat betekent niet dat we niet alert moeten blijven op eventuele problemen in de toekomst. Zeker nu er inmiddels zoveel mobiele telefoons, laptops en elektrische auto’s met lithium in omloop zijn, moeten we ervoor waken dat we niet bij het oplossen van één milieuprobleem (klimaatverandering) weer onbedoeld een andere creëren, zoals wel vaker in de geschiedenis is gebeurd. Voor Zonnefabriek betekent dat: goed opletten dat de producenten van de batterijen die wij installeren, er alles aan doen om het lithium dat ze gebruiken op een zo ethisch mogelijke manier te verkrijgen, en dat ze tegelijk hun best doen om het lithium uit oude batterijen te recyclen.
Voorlopig gaan we dus nog door met de verkoop en installatie van batterij systemen. Of het voor u interessant is om er één aan te schaffen, leest u in onze FAQ artikelen over batterijen. En bent u geïnteresseerd geraakt? Neem dan vooral contact op!
